De heruitvinding vAn stilte, het concept van wat muziek kan zijn
Vier minuut en dRieëndertig seconden
Alleen de ongeplande geluiden op de achTergrond mogen er zijn
Een viool, pianO en geschreeuw, een zee aan geluiden maar tegelijkertijd stil, op de maandag ervaarden we dit allemaal,
voor de een wat onwennig voor de ander Fenomenaal
Met John Cage als hoofdpersoon, zijn werk haalde ons uit de comfortzone
Ook zijn poëzie raAkte menigeen
Al schrijvend Regen wij ook de woorden aaneen
Een uitgangspunt maar tien verschIllende gedichten, de componist gaf ons allen andere inzichten
Emoties kwameN los, allerlei gedachtes gingen rond
Toch bijzonder zo die stilte, met louter Geluiden op de achtergrond
De tweede dag van de Week stond in het teken van buurtzorg, met een drietal sprekers te gast
Converserend over zorg en kunst En hoe dit in het huidige toekomstbeeld past
Minder regels en meer aandacht voor dE patiënt, kunst en de zorg combineren is meer dan gewenst
Jos de BloK gaf ons deze wijze woorden mee
Zorg wordt (bij deze minor) de basis van een kunstzinnig idee Tegenstrijdende aspecten worden één gehEel, werken met een protocol of vanuit je eigen moreel
Maar heb vooral Vertrouwen in het proces, alles mag er zijn
Maar Eén ding is nu zekEr, de combinatie van zorg en kunst wordt de toekomst
En de toekomst dat zijN wij.
Arlette is 3e jaars studente Voeding & Diëtetiek aan de Haagse Hogeschool. Ze schreef deze “mesostic” naar aanleiding van onze maandagochtend in The Art of Caring.
Nadat ik die ochtend een korte introductie had gegeven over het werk van de Amerikaanse componist John Cage, luisterden we naar een drietal van zijn werken: de boeken 1 & 2 van de Freeman Études uitgevoerd door Irvine Arditti, Aria door Stefano Luigi Mangia, en One5, door Sabine Liebner.
Iets moois wat al heel snel gebeurde was dat studenten een zinvol verschil aanwezen tussen de eigen individuele beleving van de muziek en de waardering voor de uitvoering: “Ontzettend irritante muziek, maar wel bizar goed gespeeld.” Er werd gezocht naar samenhang en naar betekenis, melodie en ritme, anticiperen op wat komen gaat en wat soms leek te kloppen maar vaak ook niet…
Daarna gingen we aan de slag met het schrijven van gedichten aan de hand van de methode die Cage daarvoor heeft ontworpen. Het schrijven van zogenaamde “mesostics” gebeurt door het volgen van een vooraf bepaalde set aan regels, waarbij uit de beschikbare opties wordt gekozen door middel van kansoperaties.
De keuze voor de soort mesostic (100%, een 50% of 0%) bijvoorbeeld wordt gemaakt door het raadplegen van de I Ching, het Chinese Boek der veranderingen. Zes keer drie muntjes gooien leidt tot het antwoord op de door jou gestelde vraag.
Zo worden gedurende een componeer- of schrijfproces keuzes gemaakt die vanuit een meer traditioneel perspectief misschien niet altijd de meest muzikale of poëtische zijn, of handig of efficiënt, en vaak ook niet wat volgens jouw eigen smaak en behoefte misschien passender was geweest. Het was Cage meer te doen om het consequent hanteren van een bepaalde structuur, dan om het vormgeven van het eindresultaat in overeenstemming met eigen smaakvoorkeuren.
Non-attachment is the Way, om het wat zenboeddhistischer te zeggen. Alleen zo stel je volgens Cage het materiaal, de klanken en de woorden, in staat om louter zichzelf te zijn en niet de uitdrukking van iets anders. Een soort anarchisme dus, want structurering is iets anders dan modellering. Een anarchisme dat als alternatief perspectief op hoe zaken gaan in deze vaak te gemodelleerde werkelijkheid een enorme didactische kracht heeft.
Studenten hadden allemaal een tekst meegenomen, een tekst die voor hen een bijzondere waarde heeft. Daar lazen/schreven ze volgens de structuur van Cage en de door henzelf bepaalde regels doorheen.
Nieuwe samenstellingen van woorden werden zichtbaar op papier, lippenbijtend werkten studenten drie kwartier volgens een vastgelegde structuur aan een tekst waarvan ze de uitkomst en betekenis niet konden voorzien, ideeën vormden zich op tafel zonder dat iemand ze bedacht.
Voor sommigen was het moeilijk om te accepteren dat de vastgelegde structuur, en de keuzes die zijzelf daarin op voorhand hadden gemaakt, in feite alles bepaalt. Anderen erkenden ruiterlijk dat ze af en toe de neiging om her en der een woordje te smokkelen niet hadden kunnen onderdrukken, en weer anderen liepen volledig vast in de toepassing, naar eigen analyse vanwege te hoge eisen aan de uitvoering van de regels. Voor allen was het in elk geval een ervaring, om tot maken te komen op een manier die voorheen volstrekt onbekend was, en daarin meer over je eigen manier van werken te weten te komen. Want hoe precies ben je? Welke eisen stel je aan kwaliteit? Welke norm hanteer je voor exactheid? Consequentheid? Wat als iets niet naar jouw smaak is? Wat is muziek? Wat is poëzie? Wat is… zorg?
Op dinsdagochtend waren we weer te gast op de KABK. Daar waren Yvonne en Margreet, twee verpleegkundigen van Buurtzorg aanwezig om ons te vertellen over wat volgens zorgen is. Mooi dat thuis-, wijk- en buurtzorg in het Engels Community care heet. Yvonne en Margreet vertelden ons over wat het werken in de wijk betekent, en hoe ontzettend rijk dat werk is, en over de principes van Buurtzorg als organisatie.
Dat verhaal werd even later verder opgepikt door Jos de Blok, de oprichter van Buurtzorg. Hij was zo ontzettend aardig om ons via het scherm te komen vertellen over zijn idealen en visie op zorg vanuit organisatorisch perspectief. Hij ging uitgebreid in op ecosystemen en betoogde dat organisaties veel beter naar de natuur zouden moeten kijken om te zien hoe het werk beter kan worden ingericht. Daarnaast benadrukte Jos het belang van goede waarneming en observatie bij verpleegkundigen, dat je alle zintuigen nodig hebt om juist in een bestaande context en sfeer waar te nemen wat nodig is en wat het juiste is om te doen. Vandaar ook dat hij graag kwam spreken: samenwerking tussen kunstenaars en zorgprofessionals zijn de toekomst!
Deze bijdrage sluit ik graag af met een hartelijk woord van dank aan Yvonne en Margreet voor hun bezoek aan de KABK en hun verhalen, aan Jos de Blok voor zijn openheid en inspiratie, en aan Marieke Zwart, docent aan de KABK, voor de feilloze hosting en organisatie van deze mooie ochtend.